Diagnostyka maskowanego spektrum autyzmu
Maskowanie, kamuflaż i diagnoza – dlaczego rozpoznanie maskowanego spektrum autyzmu jest tak trudne?
- Autyzm u dziewczynek jest często niezauważony, błędnie diagnozowany lub wręcz zignorowany. Przyczyną tego są różnice w przejawianiu się autyzmu u obu płci, społeczne oczekiwania i stereotypy dotyczące dziewczynek, a także maskowanie objawów w obawie przed odrzuceniem, wyśmianiem, co pewnie było/jest wynikiem wychowania i oczekiwań społecznych.
- Dziewczęta otrzymują diagnozę autyzmu średnio 1,5 roku później niż chłopcy, ponieważ w grupie rówieśniczej mają lepsze umiejętności społeczne niż chłopcy i rozwijają zazwyczaj silniejsze mechanizmy radzenia sobie, żeby dopasować się do oczekiwań, szczególnie gdy mają wysokie możliwości poznawcze, w tym wysokie IQ.
- Wiele kobiet w chwili kontaktu z diagnostą nie spełnia już formalnie kryteriów diagnozy ASD ze względu na swoje wypracowane przez lata mechanizmy radzenia sobie w sytuacjach społecznych, a kluczowe dla rozpoznania objawy zaburzenia dostosowania społecznego związane z interakcjami społecznymi, zarówno w komunikacji werbalnej, jak i pozawerbalnej, są u nich dużo trudniejsze.
- Dziewczynki dużo szybciej uczą się „typowych” schematów funkcjonowania i komunikacji, naśladując rówieśników. Dzięki temu, że mają dużą zdolność do naśladowania zachowań – obserwują otoczenie i starają się spełniać jego oczekiwania - potrafią w pewnym stopniu dostosować swoje zachowanie do oczekiwań społecznych i ukryć istniejące deficyty w tym zakresie. Co więcej, dzięki temu, że często mają one również dużo mniejsze trudności w operowaniu wyobraźnią i zabawie symbolicznej niż chłopcy, a także mniej objawów stereotypii – co umyka czujności diagnosty.
- Maskowane spektrum autyzmu częściej dotyczy dziewcząt, ale chłopcy z wysoką IQ też potrafią skrzętnie zakamuflować swoje objawy.
Objawy maskowanego spektrum autyzmu:
- Problem zazwyczaj pojawia się w okresie adolescencji, kiedy interakcje społeczne stają się bardziej złożone, np. z powodu próby nawiązania relacji romantycznych, różnego rodzaju żartów, stosowania przezwisk, wówczas trudności stają się bardziej wyraziste. Wtedy też niosą one konsekwencje pod postacią niskiej samooceny, poczucia odrzucenia i niezrozumienia przez rówieśników, a także problemów z samoakceptacją, a w konsekwencji np. zaburzeń nastroju. Część objawów może przebiegać w sposób nietypowy. To mogą być ograniczone, sztywne, wąskie zainteresowania, np. zwierzęta, sztuka, literatura lub muzyka.
- Rodzice powinni zwrócić uwagę na to, gdy, dziewczynka ma tendencje do dostosowywania swoich upodobań do prezentowanych przez neurotypowych rówieśników, ale bardziej w ustrukturyzowany sposób, np. nastolatka w spektrum będzie oglądała ulubioną tik tokerkę, może interesować się makijażem i szczegółowo studiować jego aplikacje lub historię powstania.
- Obserwuje się również większe ryzyko zachowań kompulsywnych, wysokiej potrzeby kontroli, dążenie do zachowania stałości, sztywności w ekspresji zachowań samouszkadzających. Takie osoby nie lubą zmian bądź przywiązują dużą wagę do utrzymywania ścisłej rutyny w ciągu dnia.
- Charakterystyczny jest nietypowy wygląd w postaci ubioru – dostosowany do problemów sensorycznych, noszone te same ubrania; mniejsza dbałość o własny wygląd (włosy, higiena osobista), niejednokrotnie „dziecinny”, jak u młodszego dziecka, sposób bycia, ubierania się, upodobań, czy też problemy tożsamościowe.
- Zachowania i wypowiedzi często są niezrozumiałe dla innych, nieadekwatne do oczekiwań, sytuacji. Takie osoby preferują przebywanie w domu lub innym bardzo dobrze znanym sobie środowisku, mają ubogie życie towarzyskie – często ograniczone do najbliższych osób, brak przyjaciół, osamotnienie, zwłaszcza w dorosłości, czasem cechuje je skrajna nieśmiałość i małomówność.
- Myślą bardziej w kategoriach obrazów niż języka mówionego. Myślenie obrazami pomaga im realizować się w różnych obszarach (projektowanie ubrań, biżuterii, architektura całych budynków). Osoby z wysoką inteligencją, ale mające trudności z umiejętnościami społecznymi, często z powodzeniem odnajdują się właśnie w takich zadaniach.
- Dziewczęta w okresie dorastania szybciej rozwijają umiejętności społeczne i inteligencję emocjonalną. Dorastając są mniej towarzyskie niż ich neurotypowe rówieśniczki, nie wydaje się jednak, aby był to duży problem.
- Dojrzewanie jest trochę jak puzzle bez obrazka. Widzimy, że różnimy się od innych, ale nie umiemy tego świata poskładać. W tym całym oglądaniu ‘elementów’ jest duża wrażliwość, dochodzą do tego emocje swoje i innych, które trudno zrozumieć. Osoby w spektrum mają dużą tendencję do autoanalizy.
- Dziewczynki maskują objawy znacznie wcześniej, skuteczniej i w większym stopniu niż chłopcy. Są bardziej wrażliwe na normy społeczne i w większym stopniu mają motywacje do ich realizacji. Są przygotowywane do roli opiekuńczej, przede wszystkim wobec dzieci. Dzięki tym zasobom mogą ukrywać się w grupie, przystosowywać się do niej. Funkcjonują jak kameleon - starają się przetrwać w neurotypowym otoczeniu. Z biegiem czasu kamuflaż staje się ogromnym ciężarem i kosztem psychicznym, a także znacznie utrudnia uzyskanie właściwej diagnozy.
- Dorosłe kobiety w spektrum maskowanym znacznie częściej doświadczają zaburzeń psychicznych (lękowych, depresyjnych). Najczęściej może to być zaburzenia obsesyjno-kompulsywne, fobia społeczna, czy mutyzm wybiórczy. Przy towarzyszącym lęku mogą wystąpić dolegliwości zdrowotne, jak problemy jelitowo-żołądkowe, bezsenność, choroby autoimmunologiczne (np. Hashimoto). Częściej od mężczyzn w spektrum, kobiety mogą mieć ADHD, ADD, zaburzenia odżywiania. Przez błąd w diagnozie mogą otrzymywać diagnozę zaburzeń osobowości. Często są też narażone na przemoc (psychiczną, seksualną). Trudno zresztą rozpoznać stosowaną wobec nich przemoc, bo za bardzo ufają ludziom, mogą być podatne na manipulacje i inne nadużycia. Nie są też w stanie prosić o pomoc.
Diagnoza spektrum maskowanego:
- Historycznie spektrum autyzmu opisywano przede wszystkim u chłopców i również na tej podstawie projektowano narzędzia diagnostyczne, co stwarza duże trudności i kontrowersje wokół diagnozy ASD u dziewcząt.
- Początkowe analizy, pierwsze opisy przypadków, powstawały na podstawie obserwacji wyłącznie chłopców. Dlatego obecne narzędzia nie są czułe na różnice płci.
- Stereotyp osoby autystycznej mocno się utrwalił w społeczeństwie, np. u dziewcząt z ASD stosunkowo częściej obserwuje się niepełnosprawność intelektualną i istotnie niższe średnie IQ
- W zakresie kompetencji społecznych i komunikacyjnych, zdolność do maskowania swoich objawów często prowadzi do tego, że problemy dziewcząt są niedostrzegalne, a one z wysiłkiem starają się dopasowywać do panujących norm. Dotyczą one wszystkich obszarów życia społecznego (emocje, komunikacja, zachowania, zainteresowania, relacji z ludźmi, wyglądu zewnętrznego, wykonywanej pracy). Taka sytuacja powoduje stres, który w połączeniu z trudnościami w nawiązywaniu i podtrzymywaniu relacji społecznych może w konsekwencji doprowadzić do wystąpienia zaburzeń depresyjnych i zachowań autoagresywnych.
- Często dziewczyny dostają błędną diagnozę – depresje, zaburzenie osobowości. Ma to znaczący wpływ na sposób funkcjonowania.
Jakie testy wykorzystujemy w diagnozie spektrum maskowanego?
- Wywiad ADI-R
- Kwestionariusz Autyzmu GQ-ASC dla dziewcząt i dorosłych kobiet
- Kwestionariusz samoopisowy kamuflażu cech autystycznych CAT-Q
Naszym Klientom proponujemy profesjonalną diagnozę psychologiczną zarówno w formie stacjonarnej, jak i w formie online. Zapewniamy atmosferę bezpieczeństwa i pełnej dyskrecji.
Jesteśmy tu aby wspierać i rozwijać człowieka w całym jego cyklu życia.
